Bij de ’t ex-kofschip regel voor het vervoegen van Nederlandse werkwoorden moet je met twee voorwaarden rekening houden:
- Alleen voor de verleden tijd en het voltooid deelwoord. De tegenwoordige tijd vervoeg je met stam of stam+t voor alle werkwoorden, behalve de zes bijzondere of erg onregelmatige Nederlandse werkwoorden.
- Alleen voor zwakke Nederlandse werkwoorden. De sterke en onregelmatige werkwoorden veranderen van klank in de verleden tijd en krijgen geen te/ten of de/den achter de stam.
Zes klanken aan het eind van het werkwoord
De regel van ’t ex-kofschip gaat als volgt:
- Luister goed naar de laatste klank van het werkwoord, net voor de -EN aan het eind. Kijk ook naar de medeklinker(s) aan het eind van de ruwe stam, dat is het werkwoord zonder -EN.
- Als deze laatste klank klinkt als een t, k, f, s, ch of p (de medeklinkers in “het kofschip”) dan vervoeg je de verleden tijd met stam + TE of stam + TEN. En het voltooid deelwoord eindigt op een T.
- Als je een andere klank aan het eind van de ruwe stam hoort, geldt de regel van het kofschip niet. Je vervoegt dan de verleden tijd met stam + DE (enkelvoud) of stam + DEN (meervoud) en het voltooid deelwoord eindigt op een D.
Kofschip-klanken uit andere talen
Sinds de taalkundige L.A. te Winkel dit ezelsbruggetje publiceerde in 1859 zijn er veel werkwoorden toegevoegd aan het Nederlands. De klank van de zes, zogenaamde stemloze, medeklinkers t, k, f, s, ch en p aan het eind van het werkwoord is nog steeds bepalend. Maar in Nederlandse werkwoorden die oorspronkelijk uit andere talen komen, kost het soms wat moeite om de “’t kofschip”-klank te herkennen.
| medeklinker aan het eind van de (ruwe) stam | in ’t kofschip door klank | voorbeeld (en uit welke taal) |
| c | k | montignaccen – ik montignacte (Frans) aerobiccen – ik aerobicte (Engels) |
| qu | k | petanquen – ik petanquete (Frans) |
| ce | s | crowdsourcen – ik crowdsourcete (Engels) patiencen – ik patiencete (Engels) |
| x (klinkt als: ks) | s | botoxen – ik botoxte (Engels) waxen – ik waxte (Engels) |
| ch (klinkt als: sj) | s | brunchen – ik brunchte (Engels) pitchen – ik pitchte (Engels) |
| sj | s | roetsjen – ik roetsjte (Duits) |
| sh (klinkt als: sj) | s | squashen – ik squashte (Engels) |
| ch (klinkt als: tsj) | s | speechen – ik speechte (Engels) |
| tch (klinkt als: tsj) | s | switchen – ik switchte (Engels) |
Uitbreidingen van ’t kofschip
Om je te helpen om ook deze medeklinkers te herkennen, zodat je het werkwoord correct vervoegt met stam + TE en stam + TEN in de verleden tijd, zijn er extra medeklinkers aan ’t kofschip toegevoegd:
- ’t ex-kofschip: bevat ook de x. De keuze van deze website.
- kofschiptaxietje: bevat de x, c en j (voor sj en tsj klanken)
- xtc-koffieshopje: ook hier zijn de x, c en j toegevoegd
Varianten van ’t kofschip
De bekendste zijn:
- het fokschaap: bevat de oorspronkelijke zes (medeklinker) klanken, maar niet de klinker i. Daardoor kom je niet in verwarring als de (ruwe) stam op een i eindigt. Bijvoorbeeld: dooien – het dooide
- soft ketchup: voor mensen met een andere moedertaal die Nederlands leren en nog moeite hebben met de sch-klank in kofschip.
Let op met V en Z: de klank in het werkwoord telt
Bij de volgende werkwoorden hoor je een F of een S aan het eind van de stam. Dat zijn klanken die in ’t ex-kofschip voorkomen, dus je denkt dat de verleden tijd met TE/TEN wordt vervoegd. Toch klopt dat niet, omdat de laatste klank voor de -en in het hele werkwoord een V of een Z is. En die komen niet voor in ’t ex-kofschip.
De klank aan het eind van de werkwoordstam is niet bepalend!
Bij de volgende werkwoorden hoor je een F of een S aan het eind van de stam. Dat zijn klanken die in ’t ex-kofschip voorkomen, dus je denkt dat de verleden tijd met TE/TEN wordt vervoegd. Toch klopt dat niet, omdat de laatste klank voor de -en in het hele werkwoord een V of een Z is. En die komen niet voor in ’t ex-kofschip.
| werkwoord | stam | ’t ex-kofschip regel? | verleden tijd | voltooid deelwoord |
| proeven | proef | nee, v-klank niet in t, k, f, s, ch of p | ik proefde | ik heb geproefd |
| streven | streef | nee, v-klank niet in t, k, f, s, ch of p | ik streefde | ik heb gestreefd |
| geloven | geloof | nee, v-klank niet in t, k, f, s, ch of p | ik geloofde | ik heb geloofd |
| verhuizen | verhuis | nee, z-klank niet in t, k, f, s, ch of p | ik verhuisde | ik ben verhuisd |
| niezen | nies | nee, z-klank niet in t, k, f, s, ch of p | ik niesde | ik heb geniesd |
| reizen | reis | nee, z-klank niet in t, k, f, s, ch of p | ik reisde | ik heb gereisd |
Andere medeklinkers of een klinker aan het eind: geen kofschip-regel
Een Nederlands zwak werkwoord waarbij de laatste letter voor de -EN aan het eind een klinker is, wordt altijd met DE/DEN vervoegd in de verleden tijd. En als de klank van de medeklinker(s) voor de -EN in het werkwoord niet in ’t ex-kofschip voorkomen, wordt de verleden tijd ook met stam + DE/DEN vervoegd en eindigt het voltooid deelwoord op een D:
| werkwoord | stam | ’t ex-kofschip regel? | verleden tijd | voltooid deelwoord |
| vrijen | vrij | nee, ij is een klinker | ik vrijde | gevrijd |
| gedijen | gedij | nee, ij is een klinker | ik gedijde | gedijd |
| bingoën | bingo | nee, o is een klinker | ik bingode | gebingood |
| rugbyen | rugby | nee, de y is hier een klinker | ik rugbyde | gerugbyd |
| gooien | gooi | nee, de i is een klinker | ik gooide | gegooid |
| schrobben | schrob | nee, b-klank niet in t, k, f, s, ch of p | ik schrobde | geschrobd |
| leggen | leg | nee, g-klank niet in t, k, f, s, ch of p | ik legde | gelegd |
| schilderen | schilder | nee, r-klank niet in t, k, f, s, ch of p | ik schilderde | geschilderd |
| antwoorden | antwoord | nee, d-klank niet in t, k, f, s, ch of p | ik antwoordde | geantwoord |
Zeker weten of je de verleden tijd goed hebt vervoegd?
Alle Nederlandse werkwoorden op je smartphone. Met alle vervoegingen en uitzonderingen.
Gratis en altijd beschikbaar om jouw werkwoordspelling te controleren, want deze app heeft geen WiFi of mobiel internet nodig.
